تصویر 1- مجسمه شیخ بهایی واقع در فلکه آزادگان نجفاستاد ایمان رئیسی : در مورد دانش معماری و شهرسازی شیخ بهایی بحث بسیار است و شک های اساسی بر معمار یا شهرساز بودن او وارد شده است! ضمنا او اهل جبل عامل در لبنان است. آیا نباید روز ملی معمار در ایران به یک ایرانی مرتبط باشد؟ به نظر می رسد که انجمن مفاخر معماری ایران برای تسریع تصویب این روز در دولت و مجلس، تن به این انتخاب سیاسی و عدم ملی گرایی داده است!
-------------------------------------------------------------------------------------
عمری است که تیر زهر را آماجم
بر تارک افلاس و فلاکت ، تاجم
یک شمه ز مفلسی اگر شرح دهم
چندان که خدا غنی است من محتاجم
(شیخ بهائی)
شیخ بهایی (953-1031 ه.ق) در بعلبک لبنان و در روستای جبل عامل متولد شده است و تا 10 سالگی در آنجا زندگی کرده است و چون دولت عثمانی نسبت به اقلیت های مذهبی مخصوصا شیعیان رفتار خوبی نداشته و پدر شیخ بهایی از دانشمندان مشهور مذهب شیعه بوده است ؛ شیخ به همراه پدر ترک دیار می کند و وقتی به شهر قزوین(زمان سلطنت شاه طهماسب صفوی) می رسند آنجا را شهر دانشمندان شیعه می یابند و در آنجا سکنی می گزینند و به این ترتیب شیخ بهایی باقی عمر خود را در ایران می گذراند و خدمات فراوانی را در عرصه های مختلف به ایران و ایرانی می کند.
:خدمات شیخ بهایی در عرصه معماری وشهرسازی
1-مسجد امام اصفهان
تصویر 2-مسجد امام اصفهان
تصویر 3-مسجد امام اصفهان
2-مهندسی حصار نجف
3-شاخص برای تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب یا به اصطلاح فنی ساعت آفتاب یا صفحه آفتابی یا ساعت ظلی در غرب مسجد امام اصفهان
4-تقسیم عادلانه آب زاینده رود به محلات اصفهان
5-طرح یکی از بزرگترین کاریز های ایران : قنات زرین کمر در نجف آباد
6-ساختن گلخن گرمابه ای در اصفهان (حمام شیخ بهایی ) که به روایتی سال ها با یک شمع آب حمام گرم می شد.
تصویر 4-حمام شیخ بهایی
تصویر5-چگونگی کارکرد شمع خودکار حمام شیخ بهایی
7-طراحی منار جنبان
تصویر6 -منار جنبان اصفهان
8-تعیین سمت قبله مسجد امام به مقیاس 40 درجه انحراف غربی از نقطه جنوب و خاتمه دادن به اختلاف نظرها در مورد قبله.
تصویر7-مسجد امام اصفهان
9-ساخت مسجد چهارباغ بر روی لجنزار
هر کدام از این آثار به تنهایی جای بحث فراوان دارد و از هر حیث آثار منحصر به فردی هستند که خلق مجدد آنان میسر نیست و این به دلیل اشراف شیخ بهایی به ریاضیات ، فیزیک ، هندسه ، مکانیک ، نجوم ، عرفان ، سیاست ، اخلاق ، مهندسی ، ادبیات ، هنر و غیره می باشد بطوری که از او 95 کتاب و رساله در علوم مختلف باقی مانده است.
شاید بزرگداشت شیخ بهایی انتخاب مناسبی برای "روز معمار" نباشد صرفا به خاطر اینکه او ایرانی الاصل نیست ولی برای "روز معماری" مطمئنا او یکی از کاندیدهای اصلی است که معماری حیرت انگیز او سال هاست معماران جهان را برای کشف رازهای آنها به تلاش واداشته است.
به نظر شما اگراز شیخ بهایی صرفنظر کنیم ،از خیل عظیم بزرگان معماری ایران از گذشته تا کنون کدام معمار ایرانی شایسته آن است که روز معمار را به یاد او نامگذاری کنیم؟
تا کی به تمنای وصال تو یگانه
اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه
خواهد که سرآید غم هجران تو یا نه
ای تیره غمت را دل عشاق نشانه
جمعی به تو مشغول و تو غایب زمیانه
رفتم به در صومعه عابد و زاهد
دیدم همه را پیش رخت راکع و ساجد
در میکده رهبانم و در صومعه عابد
گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد
گه معتکف دیرم و گه ساکن مسجد
یعنی که تو را می طلبم خانه به خانه
روزی که برفتند حریفان پی هر کار
زاهد سوی مسجد شد و من جانب خمار
من یار طلب کردم و او جلوه گه یار
حاجی به ره کعبه و من طالب دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب خانه
هر در که زنم صاحب آن خانه تویی تو
هر جا که روم پرتو کاشانه تویی تو
در میکده و دیر که جانانه تویی تو
مقصود من از کعبه و بتخانه تویی تو
مقصود تویی ...کعبه و بتخانه بهانه
بلبل به چمن زان گل رخسار نشان دید
پروانه در آتش شد و اسرار عیان دید
عارف صفت روی تو در پیر و جوان دید
یعنی همه جا عکس رخ یار توان دید
دیوانه منم ..من که روم خانه به خانه
عاقل به قوانین خرد راه تو پوید
دیوانه برون از همه آئین تو جوید
تا غنچه بشکفته این باغ که بوید
هر کس به بهانی صفت حمد تو گوید
بلبل به غزل خوانی و قمری به ترانه
بیچاره بهایی که دلش زار غم توست
هر چند که عاصی است ز خیل خدم توست
امید وی از عاطفت دم به دم توست
تقصیر "خیالی" به امید کرم توست
یعنی که گنه را به از این نیست بهانه
"شیخ بهایی"
